به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه شهیدصدر، دکتر عادل پیغامی عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق (ع) و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی سخنران سومین جلسه از سلسله‌نشست‌های علمی «اندیشه صدر» با عنوان «مکتب اقتصاد اسلامی شهید صدر و چالش‌های اقتصاد جهانی» بود که به مناسبت فرا رسیدن چهل‌ودومین سالگرد شهادت شهید سید محمدباقر صدر به همت پژوهشگاه شهید محمدباقر صدر از صفحه اینستاگرام این پژوهشگاه به‌صورت زنده پخش شد.

شهید صدر بازوی امام خمینی در سطح بین‌الملل

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) زنده کردن یاد، نام و خاطره شهید صدر را از ملزومات این دوران عنوان کرد و گفت: امام موسی صدر و شهید سید محمدباقر صدر دو بازوی بین‌المللی برای امام خمینی(ره) در تأسیس انقلاب اسلامی بودند که متأسفانه هر دو در همان زمان انقلاب از میان ما رفتند؛ البته کماکان روزبه‌روز به اندیشه‌های این شهیدان نیاز داریم و باید آن‌ها را مرور کنیم.

وی درباره اندیشه شهید صدر در حل مشکلات اقتصادی معاصر اظهار داشت: شهید صدر مشکلات اقتصاد جهان را به‌صورت مبنایی مطرح کرده است و به‌دنبال ارائه راه‌حل از مبانی اسلامی برای آن‌ها بوده است؛ درحالی‌که دیگران اخلاق اقتصادی، حقوق اقتصادی و فلسفه اقتصادی اسلام را بیان کرده‌اند.

پاسخ مبنایی شهید صدر به پرسش درباره سهم‌بری عادلانه عوامل تولید

پیغامی سؤال از «سهم‌بری عادلانه عوامل تولید» را یکی از سؤالاتی برشمرد که شهید صدر درصدد پاسخ به آن از مبانی اسلامی بوده است و توضیح داد: در هر فرآیند تولید عوامل مختلفی حاضر هستند که در مشارکت با هم تولید می‌کنند؛ حال پس از به دست آمدن ماحصل تولید این مقدار چگونه باید بین تولیدکنندگان تقسیم شود؟ این یکی از سؤالات مهم تمام مکاتب اقتصادی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشست مکتب اقتصاد اسلامی شهید صدر و چالش‌های اقتصاد جهانی، سؤال مذکور را سؤال جدی اقتصاددانان از گذشته تا همین سال‌ها عنوان کرد و گفت: هر مکتب اقتصادی بنا به اصول خود به بخشی از عوامل تولید توجه دارد؛ به‌طور کلی غرب قائل به مساوات است، یعنی همه تولیدکنندگان گندم باید به‌صورت مساوی از محصول برداشت کنند؛ اما این‌طور مساوی هم دارای اقسام مختلفی است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) در تبیین پاسخ نوآورانه شهید صدر از منظر اسلامی به این سؤال اظهار داشت: شهید صدر فرایند تولید را همگن فرض نمی‌کند؛ اگر این اندیشه امروز به‌خوبی و به زبان انگلیسی در محافل علمی خارجی مطرح شود خریدار خواهد داشت؛ متأسفانه دیپلماسی علمی ما به‌گونه‌ای نبوده است که این اندیشه‌ها را بتواند صادر کند.

اصالت‌دهی به صاحب کار در مبنای اسلامی

وی ادامه در نشست مکتب اقتصاد اسلامی شهید صدر و چالش‌های اقتصاد جهانی داد: شهید صدر برخلاف همه اقتصاددانان جهان انواع تولید را همگن فرض نکرده است؛ اسلام در برداشت از منابع طبیعی و مباهات عامه به کنشگری صاحب کار اصالت می‌دهد؛ یعنی صاحب سرمایه و ابزار اصالت ندارد؛ متأسفانه از این اندیشه در شیلات ایران و دیگر کشورهای اسلامی مدل‌سازی نشده است؛ شهید صدر در فلاحت نیز قائل به اصالت نیروی کار است.

نوآوری شهید صدر در تفکیک سرمایه‌ها

پیغامی دومین نوآوری شهید صدر را همگن ندانستن سرمایه‌ها عنوان کرد و ابراز داشت: شهید صدر بین سرمایه فیزیکی و سرمایه مالی تفکیک می‌کند که سرمایه مالی یا به قرض آمده است و یا باید مشارکت در کار داشته باشد؛ در صنعت، شهید صدر اجازه می‌دهد که هر سه صاحب زمین، صاحب پول و کارگر در ریاست مجموعه مشارکت کنند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: ارزش اضافی ناشی از کار تیمی عوامل تولید مسئله‌ای است که اقتصاد خُرد کنونی از پاسخ دادن به آن فرار می‌کند، اما این پرداخت شهید صدر به مسئله آن را به درستی پاسخ داده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق (ع) رویکرد شهید صدر را ایفای کرامت انسانی به تمام انسان‌ها عنوان کرد و گفت: ما نباید با اسم تأکید بر کرامت انسانی در رویکردهای مارکسیستی بیفتیم که با نجات انسان از استثمار سرمایه جلوگیری کنیم. شهید صدر راه میانه و درست را پیموده است و توجهی به هیچ‌کدام از مکاتب مارکسیستی و لیبرالیستی و مانند این‌ها ندارد.

لزوم بازخوانی افکار شهید صدر

وی با اشاره به فعالیت‌های حوزه علمیه قم درباره اندیشه شهید صدر ابراز داشت: همه این کارها گذر از اندیشه شهید صدر نیست؛ کماکان اندیشه شهید صدر باید بازخوانی و مطالعه مجدد شود و کارهایی که در این چهل سال در حوزه علمیه و دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه امام صادق شده است، به لحاظ زمانی جلوتر هستند اما به لحاظ محتوایی عمق آن آثار را ندارند؛ بنابراین تمام پژوهشگران اسلامی را به خواندن سطر به سطر آثار شهید صدر دعوت می‌کنم.

پیغامی در نشست مکتب اقتصاد اسلامی شهید صدر و چالش‌های اقتصاد جهانی تصریح کرد: درباره بانکداری اسلامی بسیار کار شده است، اما عجیب است که به مقاله الاسس العامة للبنک فی المجتمع الاسلامی درالاسلام یقود الحیاة ارجاع نداده‌اند؛ همه به کتاب البنک اللاربوی شهید صدر ارجاع می‌دهند اما به آن مقاله ارجاع داده نمی‌شود؛ درحالی‌که در این مقاله شهید نوعی از بانکداری به نام بانکداری تجاری را اسلامی می‌کند و در کتاب خود بانکداری سرمایه‌داری را اسلامی می‌کند؛ همین بی‌توجهی در قانون بانکداری بدون ربای پیشین همه بانک‌ها را همگن فرض کرده، در حالی که شهید صدر تمام بانک‌ها را همگن نمی‌دانسته است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ورود شهید صدر در توازن اجتماعی و اقتصادی را ستود و اظهار داشت: در جلساتی که در کتاب «گفتارهای عدالت اجتماعی» چاپ شده است، تصریح کرده‌ام که رسیدن به این عدالت یکی از مسائل بزرگ جهان است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق (ع) آرزو کرد: در حوزه‌های علمیه تمام اندیشه‌های اسلام‌شناسانه شهید صدر به عنوان متن جدی خوانده شود، نقد شود و حتی شرح بخورد؛ سنت شرح نویسی و حاشیه‌نویسی در حوزه‌های ما دیرینه و فعال است.

منظومۀ فکری اسلام ناب در کنار دیگر بزرگان

وی مباحث اقتصادی شهید صدر را فنی و تخصصی عنوان کرد و گفت: بنیان و مبانی این مباحث مایه‌ای است که شهید صدر از اسلام دارد؛ نکته عجیب این است که اسلام‌شناسی مبنایی شهید صدر با اسلام‌شناسی علامه طباطبایی، شهید مطهری و امام موسی صدر بسیار مشابه است؛ شهید صدر استاد رهبر معظم انقلاب نبوده است اما مبانی اسلام‌شناسی این شهید با رهبر معظم انقلاب و دیگر علمای اسلامی یکی است؛ به این دلیل می‌توان این منظومه را بی‌توجه به اینکه چه کسی آن را صادر کرده است به نام منظومه فکری اسلام ناب نامید.

پیغامی در پایان نشست مکتب اقتصاد اسلامی شهید صدر و چالش‌های اقتصاد جهانی افزود: داشتن سیستم عامل اندیشه انقلاب اسلامی منوط به مجهز بودن به نظام فکری انقلاب اسلامی است که با خواندن اندیشه‌های شهید مطهری، علامه طباطبایی، شهید صدر و دیگران است. بدون این خوانش کسی معنای مطالبات رهبر معظم انقلاب را متوجه نمی‌شود؛ متوجه شدن بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی منوط به آشنایی با این اندیشه اسلامی است که در یک منظومه واحد هستند.