کتاب «اندیشه سیاسی شیخ بهایی» اثر ابوالفضل سلطان محمدی است که در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت مؤسسه بوستان کتاب در ۸۰ صفحه به چاپ رسید.
شیخ بهایی از نوادر روزگار است که در عرصه‌های گوناگون عملی، سیاسی و هنری شهرت جهانی دارد. در عرصه سیاست، وی سالیان متمادی عهده دار مهم‌ترین منصب سیاسی مذهبی «شیخ الاسلامی» در دولت شاه عباس اول، مقتدرترین شاه صفوی بود.
اثر حاضر دو هدف اساسی را وجهه همت خود قرار داده است: هدف نخست، شفاف سازی رفتار سیاسی شیخ بهایی و پاسخ به چالش فکری در زمینه تعامل وی با پادشاهان صفوی و زودن ابهامات موجود از چهره سیاسی این عالم بزرگ شیعی است و هدف دوم، شناساندن اندیشه سیاسی شیخ بهایی و ساماندهی و تبیین نظام‌مند افکار و آرای وی در حوزه سیاست و حکومت با استناد به آثار و تألیفات ایشان است.
ساختار اثر
این اثر در سه فصل تألیف شده است. در فصل اول این اثر، ضمن بیان توضیحاتی در خصوص آثار و تألیفات شیخ بهایی، به «بررسی زندگی علمی این عالم» پرداخته شده است.
نویسنده در فصل دوم، «زندگی سیاسی شیخ بهایی» را مورد بررسی قرار داده است؛ در ابتدای این فصل، پس از بررسی جایگاه روحانیت در دولت صفوی، دوره‌های چهارگانه زندگی سیاسی شیخ بهایی (در سلطنت شاه طهماسب اول، در سلطنت شاه اسماعیل دوم، در سلطنت شاه محمد و در سلطنت شاه عباس اول) تشریح کرده است.
در ادامه مباحث فصل دوم، نویسنده پس از بررسی سفرهای شیخ بهایی، به برخی ابهامات در زندگی سیاسی شیخ بهایی (اعم از همکاری با سلاطین صفوی، مدح سلاطین و تألیف کتاب و رساله به نام آنها، و تضاد و دوگانگی در نظر و عمل سیاسی) می‌پردازد.
«اندیشه سیاسی شیخ بهایی» عنوان سومین و آخرین فصل از این اثر است که در این فصل، ضرورت حکومت در دیدگاه این عالم تبیین و همچنین مباحثی در خصوص حکومت جور از منظر وی (مفهوم طاغوت، حرمت اعانت ظالم، معاشرت با حاکم جائر و مشروعیت سیاسی سلاطین صفوی) مورد بحث و بررسی قرار گرفته و سپس، شرایط و وظایف حاکم تشریح شده و در پایان این فصل نیز مبحثی تحت عنوان «وظایف متقابل حاکم و مردم؛ امر به معروف و نهی از منکر» در اندیشه سیاسی این عالم به نگارش در آمده است.