سومین نشست از مجموعه نشست های توصیه‌های سیاستی برای تحقق تحول در علوم انسانی، با حضور دکتر ابوالقاسم فاتحی دهاقانی، رئیس پژوهشکده تحول در علوم انسانی، دکتر علی آدمی، معاون آموزشی و دکتر ابراهیم اخلاصی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در بستر مجازی برگزار شد.
دکتر فاتحی دهاقانی با بیان اینکه علم مالکیت خصوصی ندارد، گفت: برای تحول باید از تمام سلیقه ها و نگاه ها استفاده کرد. اگر دانشگاه نتواند کارکرد حل مسئله خود را بروز دهد، به تدریج به حاشیه خواهد رفت. امیدواریم دانشگاه علامه طباطبائی بتواند با بازتعریف فرآیند های آموزشی، به عنوان دانشگاهی مسئله مند و پیشگام شناخته شود.
در بخشی از این نشست دکتر آدمی در سخنرانی خود با عنوان «جایگاه آموزش در تحول در علوم انسانی، الزامات و بایسته ها» گفت: همه ما باید تلاش کنیم تا تحول در علوم انسانی به بهترین نحو ممکن شکل بگیرد. با یک نگاه فرابخشی، همه بخش های دانشگاه باید پیوست تحولی خود را ارائه کنند. همه برنامه هایی که در حوزه تحول در علوم انسانی انجام می شود باید رابطه خود را با تحول، میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری خود از بحث تحول در علوم انسانی مشخص کنند. تحول نیازمند تعریف درست است. تحول زمانی اتفاق خواهد افتاد که در همه‌ی بخش‌های دانشگاه جاری باشد. لازم است از مقدمات بگذریم و به عرصه‌ی اقدام و عمل وارد شویم.
وی بیان کرد: جدی ترین آسیب در حوزه تحول نرسیدن به اجماع است. یکی از مهمترین مسائل، ایجاد تفاهم بین ذهنی در بین استادان است. بنابراین در حوزه آموزش ابتدا باید در فضای آموزشی تفاهمی ایجاد شود. باید با توجه به مرجعیتی که آموزش در بین استادان و دانشجویان دارد یک اجماع نخبگانی راجع به تحول در علوم انسانی شکل گیرد. سرمایه اجتماعی تحول را هم باید ایجاد کرد و ارتقا داد و تبدیل به یک ظرفیت اجتماعی کرد. این سرمایه و ظرفیت اجتماعی، تحول در علوم انسانی را تبدیل به خروجی های مشخص و تاثیرگذار می کند. چرا که یکی از آسیب هایی که در حوزه تحول داریم این است که نتوانسته ایم خروجی های عینی، دقیق و قابل ملاحظه ای داشته باشیم. ایجاد تفاهم بین ذهنی و رسیدن به اجماع باعث از بین بردن ترس ها می شود.
معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: مسئله مهم دیگر تبدیل تحول به یک ضرورت و نیاز است تا تقاضا ایجاد شود. یعنی بیش از اینکه تحول را عرضه کنیم، نیاز به آن احساس شود. در تبدیل تحول به یک ضرورت و نیاز، نیازمند نظام نقادی و ارزیابی هستیم که این نظام باید از دل فرآیندهای آموزشی ما استخراج شود. در حوزه آموزش باید به این باور برسیم که نیاز به تحول داریم. سوق دادن نظام آموزشی و ارزیابی به سمت ایجاد تحول در علوم انسانی باعث موفقیت می شود.
وی تاکید کرد: نکته مهمی که باید به آن توجه شود، غیرسیاسی سازی تحول در علوم انسانی است. تحول در علوم انسانی باید به عنوان یک اصالت گفتمانی مورد توجه قرار گیرد. تا زمانی که به دور از اصالت سیاسی تحول اتفاق نیفتد، دانشگاه به جامعه، اقتصاد و مسائل حکمرانی کشور کمک نخواهد کرد چرا که بدون تحول نمی تواند نقشی در این مسائل ایفا کند. علت مشکلات این است که تفکر زاییده شده از دانشگاه در خدمت مسائل جامعه نیست و پاسخی به بحران های جامعه نمی دهد. علم باید مسئله محور باشد و بتواند پیش بینی کند.
دکتر آدمی گفت: در حوزه آموزش باید در برنامه ریزی درسی تحول ایجاد کنیم. فرآیندها، متون و منابع، استادان و دانشجویان به عنوان چهار رکن آموزش باید نسبت خود را با تحول مشخص کنند. برای تحول نیازمند شبکه ای هوشمند و هم افزا هستیم. باید در زمینه متون و منابع تجدید نظر کنیم و رشته های جدید را تاسیس کنیم تا بتوانند کاربردی باشند و حل مسئله کنند. باید فرآیندها، دستورالعمل ها و نظام رتبه بندی استادان را بازتعریف کنیم.
وی با مهم دانستن توجه به نقد نظریه های جاری، گفت: برگزاری کرسی های نقد و آموزش های نقادانه و مبتنی بر یادگیری تعاملی در نقد نظریه های جاری به ما کمک می کند و مقدمه ای برای حرکت رو به جلو فراهم می کند. ما با نقد باید حرکت کنیم و به نظریه های مهمی که نظام و جامعه ما به آن نیاز دارد برسیم. آموزش باید در متن تحول وارد شود.
دکتر اخلاصی نیز در سخنرانی خود با عنوان «علوم انسانی و ملاحظات ناظر بر ارتقای منزلت آن» با اشاره به دوگانه فراتری و فروتری در علوم انسانی، گفت: آموزش عالی کشور دو پارگی دارد و به هم پیوسته نیست. در صورتی که در اکثر جوامع دیگر، بدنه آموزش عالی حالتی منسجم دارد. علی رغم اهمیت علوم انسانی ، نگاه ابزاری به آن، مانع ارتقای منزلت این علوم است.
وی فقدان اجماع و نبود راهبردهای مشخص پیرامون استدلال دانشگاهی و چالش های ناظر بر نحوه ی اداره نهاد آکادمی را از عوامل بازدارنده ارتقای علوم انسانی عنوان کرد و افزود: بین المللی نشدن، ضعف اجتماع های علمی ناشی از نهادینه نشدن عادت واره های حرفه ای و نبود رابطه مطلوب بین دانشگاه و جامعه نیز از دیگر عوامل است که آسیب هایی را به دنبال دارد. علوم انسانی می تواند در صنف های حرفه ای، اقتصادی، سیاسی و عمومی باشد ولی مرزهای این صنف های مختلف مشخص نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: گسترش بی حد و حصری در حوزه علوم انسانی اتفاق افتاده است. اگر همه صنف های گوناگون به ترتیب وجود داشته باشند، به طور قطع در بالابردن منزلت و جایگاه علوم انسانی می توانند موثر باشند.